Πετιμέζι ονομάζεται το παχύρρευστο προϊόν που παράγεται από το μούστο των σταφυλιών μετά από βράσιμο, χωρίς βέβαια να έχει προηγηθεί η αλκοολική ζύμωση.
Είναι προϊόν που χρησιμοποιείται στην μαγειρική αλλά σε πολλές περιοχές, κυρίως της επαρχίας, οι κάτοικοι συνηθίζουν να το πίνουν ως σφηνάκι το πρωί καθώς έχει αποδειχθεί ότι είναι πλούσιο σε ενέργεια, σίδηρο και ασβέστιο.
Το πετιμέζι αποτελεί άριστη πηγή σιδήρου, ανακουφίζει από τα ενοχλητικά συμπτώματα του πονόλαιμου ενώ αποτελεί ασπίδα προστασίας για την κατάθλιψη.
Σύμφωνα με τους διαιτολόγους το πετιμέζι επειδή είναι η συμπυκνωμένη μορφή του σταφυλιού, μία και μόνο κουταλιά μπορεί να παρέχει ότι και σχεδόν ένα τσαμπί σταφύλι.
Είναι τρόφιμο με υψηλό θερμιδικό φορτίο και με μεγάλη περιεκτικότητα σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β, σίδηρο, ασβέστιο, μαγνήσιο, μαγγάνιο, φώσφορο, κάλιο και χαλκό.
Στις μέρες μας το ”ξεχασμένο” πετιμέζι έχει εισβάλλει σε όλες τις γκουρμέ κουζίνες. Η νέα τάση στη διατροφή αλλά και η τελευταία λέξη της μόδας στις γλυκές αλχημείες των διάσημων σεφ προέρχεται από το σταφύλι και πολλοί επώνυμοι Έλληνες σεφ έχουν εντάξει στα πιάτα τους το αρχαίο αυτό γλυκαντικό κερδίζοντας τις εντυπώσεις.
Ο μούστος ή γλεύκος (δηλαδή ο χυμός των σταφυλιών)
Ο μούστος ή γλεύκος είναι ο χυμός που παράγεται από την σύνθλιψη (πάτημα) των καρπών του κλήματος, δηλαδή από τα σταφύλια. Παίρνει το χρώμα του από τις χρωστικές ουσίες του φλοιού των σταφυλιών, οπότε μπορεί να είναι λευκός έως ερυθρός, με υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα. Είναι χυμός με υψηλή διατροφική αξία αφού περιέχει πολλά θρεπτικά συστατικά (υδατάνθρακες, αμινοξέα, βιταμίνες, μέταλλα, φαινόλες).
Συγκεκριμένα, είναι πλούσιος σε βιταμίνη Α, βιταμίνη C καθώς και σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β, ενώ από μεταλλικά στοιχεία περιέχει ασβέστιο, φώσφορο, κάλιο και σίδηρο. Είναι καλή πηγή υδατανθράκων λόγω των σταφυλοσακχάρων που περιέχει κι έτσι αποτελεί καλή πηγή ενέργειας για τον οργανισμό. Επιπλέον, έχει και αντιοξειδωτική αλλά και αντικαρκινική δράση, λόγω της ρεσβερατρόλης, που βρίσκεται στη φλούδα των σταφυλιών.
Πως παρασκευάζουμε το πετιμέζι
Βάζουμε το μούστο σε κατσαρόλα και προσθέτουμε 1 κ.σ. στάχτη από καθαρό ξύλο –όχι κάρβουνα–, ή 1 κ.σ. ασπρόχωμα. Έτσι «κόβουμε» το μούστο. Αφήνουμε να πάρει βράση (προσοχή γιατί φουσκώνει και χύνεται!). Σβήνουμε τη φωτιά. Στην επιφάνεια του μούστου έχει μαζευτεί ό,τι δεν χρειαζόμαστε. Αφού κόψαμε το μούστο (στην ουσία κόψαμε το βρασμό του), αφαιρούμε με μια κουτάλα προσεκτικά ό,τι υπάρχει στην επιφάνειά του. Τον αφήνουμε να σταθεί μέχρι την επόμενη ημέρα και να κατακάτσει το υγρό.
Θα χρειαστούμε πολύ ψιλό τουλπάνι διπλωμένο 3-4 φορές ή φίλτρο του καφέ (γαλλικού) με τούλι. Με προσοχή, χωρίς να αναταράξουμε το μούστο και φροντίζοντας να μείνουν τα κατακάθια στην κατσαρόλα, τον σουρώνουμε 2 φορές σε καθαρή κατσαρόλα. Με τον κομμένο μούστο, ο οποίος διατηρείται στο ψυγείο για 3 ημέρες και στην κατάψυξη για 3 μήνες, μπορούμε να φτιάξουμε πετιμέζι, μουσταλευριά, μουστοκούλουρα, μουστόπιτα κ.λπ.
Για να κάνουμε το πετιμέζι, παίρνουμε τον κομμένο μούστο, αμέσως μόλις τον σουρώσουμε, και τον βάζουμε σε κατσαρόλα. Τον αφήνουμε να πάρει βράση και ξαφρίζουμε όποτε είναι αναγκαίο. Σιγοβράζουμε το μούστο για αρκετή ώρα, περίπου 1 ώρα και 30΄, ανάλογα με την ποσότητα, μέχρι η υφή του να είναι σαν αραιό σιρόπι. Μπορούμε να το κάνουμε όσο πυκνό ή αραιό θέλουμε (αν το δέσουμε, δηλαδή το βράσουμε, πάρα πολύ, τότε μπορεί να ζαχαρώσει). Αφού το ετοιμάσουμε, το διατηρούμε σε αποστειρωμένα μπουκάλια εκτός ψυγείου για πολλούς μήνες. Είναι ιδανικό για βινεγκρέτ, για γλυκά και για ιδιαίτερες παρασκευές στην κουζίνα με κρέας και κυνήγια.
Η αναλογία που χρειάζεστε εξαρτάται από το πόσο πετιμέζι θέλετε να φτιάξετε. Να θυμάστε ότι χρησιμοποιώντας 2,5 λίτρα μούστο θα πάρουμε περίπου 500-600 ml πετιμέζι.